Mastitis

Wat is uierontsteking (mastitis)?
Uierontsteking of mastitis is een ontsteking aan één of beide helften van het uier. De ontsteking kan heel heftig zijn waardoor de ooi heel erg ziek is of alleen opvallen omdat de lammeren hongerig zijn.

Welke dieren krijgen uierontsteking?
Ooien met lammeren aan de voet lopen het grootste risico maar ook na het spenen kunnen de ooien een ontsteking krijgen, vooral als zij nog veel melk gaven op het moment van spenen.

Wat veroorzaakt uierontsteking?
Uierontsteking is een bacteriële ontsteking van meestal één helft van het uier. Bij vleesschapen zien we met name infecties veroorzaakt door Staphylococcus aureus en Mannheimia haemolytica. Deze laatste bacterie komt vaak vanuit de keel van het lam in het uier terecht. Meestal is het zo dat ooien uierontsteking krijgen als er wondjes op het uier zitten, bijvoorbeeld doordat een ooi (te) weinig melk geeft of een drieling aan de voet heeft. De lammeren gaan dan uit honger veel en gretig aan het uier drinken en kunnen zo kleine verwondingen veroorzaken met hun tandjes. Deze wondjes zijn perfecte locaties voor de bacteriën om het uier binnen te dringen. Ooien met echtyma aan het uier lopen ook kans op uierontsteking vanwege deze reden.

De andere reden is dat de dieren juist een heel vol uier hebben waar de melk niet meer uit weggedronken wordt, zoals bijvoorbeeld na het (vroeg) spenen of als de lammeren sterven terwijl ze al veel melk dronken. Er zit dan veel spanning op het uier waardoor de slotgaten iets open kunnen gaan staan. Melk is een zeer goede voedingsbodem voor bacteriën en door de open slotgaten kan er dan eenvoudig een infectie nestelen.

Wat zie ik aan mijn dieren?
Er zijn meerdere soorten uierontsteking waardoor de verschijnselen ook kunnen verschillen.

Bij acute uierontsteking is de ooi zelf ziek en sloom. Ze heeft koorts (vaak boven de 40 graden), wil niet eten (komt laat of niet aan de voerbak) en laat de lammeren niet drinken. Eén helft van het uier is heet, hard en pijnlijk. De melk die uit deze helft komt is vaak gelig of waterig, soms zitten er vlokken in.

Bij milde uierontsteking zie je eigenlijk eerst dat de lammeren onvoldoende melk krijgen. De ooi zelf is niet ziek en laat de lammeren ook gewoon drinken. Als het uier bekeken wordt is één helft vaak hard en wat warm maar het is erg moeilijk om er melk uit te krijgen. Een enkele keer valt er niks op aan de ooi of de lammeren, totdat zij het volgende jaar aflammert en een uierhelft niet meer op gang komt met melkproductie.

Bij gangreneuze uierontsteking (blauwuier) is er sprake van een zeer heftige, acute ontsteking waarbij één helft van het uier af gaat sterven. Dit zien we gelukkig niet vaak maar komt wel voor. De ooi is ernstig ziek en het uier in juist heel koud, vaak blauwig of zwart van kleur en wat uit het uier komt lijkt vaak niet meer op melk. Het is vaak een stinkende, bloederige en waterige substantie. Als de ooi niet sterft aan de gevolgen van deze infectie valt de aangedane uierhelft er letterlijk af. Doordat de zenuwbanen dan ook zijn afgestorven is dat proces niet pijnlijk meer.

Hoe behandel ik uierontsteking?
Uierontsteking is te behandelen met een combinatie van antibiotica, pijnstilling en leeg melken van het uier. Niet alle antibiotica komen goed in het uier en tegen sommige soorten antibiotica is veel resistentie bekend bij verwekkers van uierontsteking. Overleg dus eerst met de dierenarts over welk middel je het beste in kan zetten. Pijnstilling is erg belangrijk om er voor te zorgen dat de ooi wel de lammeren laat drinken. Als er geen lammeren zijn om de helft leeg te maken is het verstandig om regelmatig zelf die helft uit te melken zodat de bacteriën en gifstoffen uit het dier gehaald worden.  Daarnaast voorkom je zo dat die helft opdroogt en dit seizoen geen melk meer produceert. Wanneer u zelf het uier uitmelkt is het wel van belang dat u de melk opvangt, zodat het niet in de omgeving terecht komt en weer andere ooien kan besmetten.

De gangreneuze vorm van uierontsteking is slecht te behandelen. De aangedane uierhelft gaat altijd verloren. De ooien zelf hebben alleen een goede kans van overleven met intensieve zorg en pijnstilling. Als dit niet gegeven kan worden is het niet eerlijk om een behandeling te starten en dient het dier geëuthanaseerd te worden.

Hoe voorkom ik uierontsteking?
Zeker als er meerdere dieren aangedaan zijn binnen een koppel is het van belang te achterhalen wat de achterliggende oorzaak is van de uierontstekingen. De uiers moeten bekeken worden om vast te stellen of er sprake is van verwondingen door de lammeren. Als dat zo is moet er gekeken worden naar de conditie van de ooien en de hoeveelheid lammeren die zij aan de voet hebben. Voeding van de ooien is hierbij ontzettend belangrijk, krijgen zij voldoende eiwit en energie binnen om voldoende melk te produceren voor hun lammeren?

Als er geen sprake is van verwondingen kan het zijn dat de infectie uit de omgeving wordt opgenomen. Het is daarom heel belangrijk dat de omgeving van de ooi schoon is. Als er natte ligplaatsen zijn ligt het uier altijd in de nattigheid en wordt de kans op uierontsteking groter.