Scrapie

Wat is Scrapie?
Scrapie is een chronische aandoening die gelukkig bijna niet meer gezien wordt in Nederland. Het is de schapenvorm van Gekke Koeien ziekte (ook wel BSE genoemd) of Creutz Feldt Jacob bij mensen.

Welke dieren krijgen scrapie?
Omdat de aandoening een zeer traag verloop heeft worden de klachten pas gezien bij schapen van boven de 2 jaar. Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen vertonen jongere dieren klachten.

Wat veroorzaakt scrapie?
Scrapie is een heel ander soort aandoening dan alle andere die we kennen bij zowel mens als dier. Het wordt veroorzaakt door een ‘prion’, een soort eiwit. Er zijn twee soorten varianten van dit eiwit, de normale en de gemuteerde vorm. De normale vorm komt bij alle schapen in de hersenen voor alleen weten we niet wat voor functie het heeft. In dieren die daar de genetische aanleg voor hebben kan de normale vorm van het eiwit muteren waardoor het prion veranderingen gaat veroorzaken in de hersenen. Dit gaat in het begin heel langzaam omdat het prion zich langzaam vermenigvuldigd, vandaar dat de klachten pas op latere leeftijd ontwikkelen. Later verergeren de klachten zich wel sneller.

De schapen zouden prionen ook binnen kunnen krijgen via voer van dierlijke oorsprong, vandaar dat het niet meer toegestaan is voedselproducerende dieren met voedsel van dierlijke oorsprong te voeren (bijv. vismeel).  

Wat zie ik aan mijn dieren?
Meestal zijn de eerste verschijnselen lastig waar te nemen omdat ze heel subtiel zijn. Het begint vaak met gedragsveranderingen, zo kunnen erg makke dieren opeens schichtig en terughoudend worden. Dit wordt gevolgd door incoördinatie van de achterhand of jeuk, met name over de rug, die niet te wijten is aan luizen of mijten. Langzaam krijgen de dieren steeds meer moeite met lopen, meer jeuk en kunnen ze heel heftig reageren op geluid of plotselinge bewegingen. Als er niet wordt ingegrepen gaan de dieren uiteindelijk dood doordat ze niet meer kunnen lopen.

Hoe behandel ik scrapie?
Scrapie is niet te behandelen, de prionen kunnen niet gestopt worden en de schade is onomkeerbaar. Daarnaast is het een aangifteplichtige aandoening en worden klinische gevallen geruimd.

Hoe voorkom ik scrapie?
Scrapie is met name te voorkomen door het fokken van resistentie dieren. Het is bekend welke genen verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de aandoening waardoor we nu zeer effectief kunnen fokken op schapen met alleen maar resistente genen. Het is tot 2007 verplicht geweest in Nederland om met een ‘dubbele ARR-ram’ te fokken om zo de Nederlandse schapenpopulatie in zijn totaliteit resistenter te krijgen. Voor zeldzame rassen was dit bijna niet mogelijk, daarom zijn bepaalde rassen in Nederland nog steeds gevoeliger dan bijvoorbeeld de Texelaar.

De combinatie van genen die verantwoordelijk zijn voor het wel of niet gevoelig zijn van het schaap staan weergegeven in het onderstaande schema.

ARRxARR	Zeer resistent
ARRxAQR	Resistent
ARRxAQR	Weinig gevoelig
VRQxVRQ	Meest gevoelig

 

Als er dus gebruik wordt gemaakt van een ARRxARR ram krijgt elke nakomeling minstens 1 ARR gen en zijn ze dus al redelijk beschermd. Om een Scrapie vrije koppel te krijgen dienen alle dieren op het bedrijf ARRxARR te zijn. Dit kan als er genoeg keuze is uit fokdieren.

Als er weinig keuze is uit fokdieren neemt de kans op inteelt en het uitselecteren van andere gunstige kenmerken binnen een ras snel af. Het is dan nog steeds aan te raden om de meest gevoelige dieren uit het fokprogramma te halen en zoveel mogelijk gebruik te maken van ARRxARR rammen. Zo wordt ook zo’n ras of koppel op den duur scrapie resistent. 

In plaats van scrapie vrij kan een bedrijf ook scrapie onverdacht worden. Dit kan door 1 op de 100 dieren die naar de slacht gaan aan de slachtlijn te laten testen op de aanwezigheid van het prion zelf. Ook een scrapie onverdacht bedrijf kan bijvoorbeeld naar veel landen exporteren, mits het certificaat al meerdere jaren in bezit is.